هشتگرد فقط یک نام نیست...

به نقل از کتاب «تاریخ هشتگرد» نوشته دکتر حسین عسکری که با حمایت شهرداری و شورای اسلامی شهر هشتگرد منتشر خواهد شد.

آثار اشکانی در هشتگرد

نام «هشتگرد»، گرانبار از معنا و دلالت های فرهنگی و تاریخی است. از تپه جنوبی آن به نام «چال تپه» (محل استقرار اولیه و کهن شهر هشتگرد)، سفال های دوره اشکانی (حدود 250 پیش از میلاد تا حدود 226 پس از میلاد مسیح)به دست آمده است. بر همین مبنا دکتر حکمت اله ملاصالحی (استاد نامدار دانشگاه تهران و عضو هیأت امنای بنیاد ایران شناسی) بر این نظرند که هشتگرد در اصل، «اَشک کَرد» بوده به معنای «محلی که به وسیله اشکانیان بنا شده» و به مرور زمان به «هشتگرد» و «هشتجرد» تغییر یافته است. یافته های باستان شناختی موجود در «چال تپه هشتگرد»، از این نام شناخت و دیدگاه عالمانه استاد پشتیبانی می کند. پس مدنیت در هشتگرد، دست کم قدمت 2200 ساله دارد. این تپه باستانی در 27 آبان 1386 به شماره 20266 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

قدمت هزار ساله تشیّع در هشتگرد

در مکتوبات شناخته شده 900 ساله ای همانند «نقض» نوشته عبدالجلیل رازی قزوینی، «التدوین فی اخبار قزوین» نوشته عبدالکریم رافعی قزوینی و «الفهرست» نوشته شیخ منتجب الدین رازی، نام هشتگرد (هشتجرد) و تعدادی از نام آوران آن همانند دهخدای فخرآور هشتجردی، شهید جمال الدین عبدالصمد هشتجردی، عبدالرحیم هشتجردی و محمد قاضی هشتجردی آمده است. بر همین مبنا، تشیع دوازده امامی در هشتگرد، قدمت هزار ساله دارد.

بانیانِ هشتگردی مقابر ری

در استان البرز و خارج از آن تعدادی کتیبه تاریخی متعلق به قرون میانی دوره اسلامی به چشم می خورد که روایتگر دیرپایی تاریخ کتابت و همچنین قدمت مذهب تشیّع در این استان دیرپا است. از آن جمله، دو لوح آهنی با کتیبه های کوفی متعلق به درهای قدیمی آستان حضرت عبدالعظیم حسنی (درگذشت حدود 254ق) و برج طغرل (مقبره ابراهیم خَوّاص عارف قرن سوم هجری قمری یا طغرل بیک پادشاه اول سلجوقی) است که آنها را دو چهره شیعی متعلق به استان البرز یعنی جمال الدین عبدالصمد و عبدالوهاب هشتجردی (هشتگردی) فرزندان دهخدای فخرآور هشتجردی در قرن ششم هجری قمری تدارک دیده اند. این دو اثر ارزشمند به ترتیب در موزه آستان حضرت عبدالعظیم و موزه هنر میشیگان (آمریکا) نگهداری می شوند. درب آستان حضرت عبدالعظیم حدود سال 1330ش از جای خود برداشته شده و در موزه و خزانه آستان محفوظ است.  رییس جمال الدین عبدالصمد هشتجردی از شخصیت های مذهبی و اجتماعی شیعه در قرن ششم هجری قمری است که ریشه در هشتگرد (مرکز شهرستان ساوجبلاغ) دارد. او به همراه پدرش که مستوفی ری بود، با اسماعیلیان الموت درگیری مسلحانه و عقیدتی داشت. عبدالجلیل رازی قزوینی متکلم و فقیه شیعه در قرن ششم هجری قمری، در معرفی خواجگان و روسای شیعه، از او با عنوان «جمال الدین عبدالصمد غازی شهید رحمت الله علیه» یاد کرده و در کتاب «نقض» در این باره نوشته که «ابو اسحاق صاحب خراج ملاحده» نیز «که ملحد شد» به وسیله «امیر قایماز... به گفت جمال الدین عبدالصمد شیعی رحمت الله علیه» کشته شد. آن گونه که به نظر می رسد، جمال الدین عبدالصمد در نهایت به شهادت رسیده اما منابع تاریخی درباره چگونگی شهادت او مطلبی نگفته اند. منتجب الدین رازی از نویسندگان شیعه در قرن ششم هجری قمری، در ردیف 319 کتاب الفهرست با عنوان «الرئیس عبدالصمد بن فخرآور الهشتجردی: دَیِّن، فاضل» از او نام برده است. استاد میرجلال الدین حسینی اُرموی معروف به محدث (درگذشت 1358ش)، استاد علی اکبر دهخدا (درگذشت 1334ش)، دکتر عبدالحسین زرین کوب (درگذشت 1378ش)، آیت الله شیخ عزیزالله عطاردی (درگذشت 1393ش) و دکتر رسول جعفریان بر این نظرند که منظور از «هشتجرد» همان هشتگرد مرکز شهرستان ساوجبلاغ است. پیشنهاد می شود میدان، خیابان یا مکانی عمومی در مرکز استان البرز یا مرکز شهرستان ساوجبلاغ به نام «شهید جمال الدین عبدالصمد هشتگردی» نامگذاری شود تا یاد این چهره مذهبی و فرهنگی شیعی گرامی داشته شود. نامی پر افتخار که قدمت تشیّع دوازده امامی در استان البرز و شهرستان ساوجبلاغ را به حدود هزار سال پیش برگردانده است.

 نگین جاده ابریشم

پیشینه کاروانسرای ینگی امام در شهر هشتگرد، به روزگار صفویه بر می‌گردد. این کاروانسرای مهم در مسیر جاده ابریشم قرار داشته و قرار است به عنوان یکی از مصادیق «کاروانسرای ایرانی» در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شود. از نام هشتگرد و آثارش (امامزادگان جعفر، هادی و علی النقی، چال تپه و تپه و کاروانسرای ینگی امام)، در بیشتر سفرنامه ها و متون مکتوب دوره قاجاریه (مکتوبات نویسندگان، جهانگردان و فرستادگان اقتصادی - سیاسی ایرانی و خارجی) یاد شده است.

کاروانسرای صفوی ینگی امام

کاروانسرا یا مهمانخانه چهار ایوانی ینگی امام، بنایی است منسوب به شاه عباس صفوی (درگذشت 1038ق) که در کنار تپه ای تاریخی ساخته شده است. طول خارجی آن 69 متر و عرض آن 60/67 متر است. این کاروانسرا در سه دوره صفویان، پیش از حکومت محمد شاه قاجار (درگذشت 1264ق) و مقارن با نخستین سفر ناصرالدین شاه قاجار (درگذشت 1313ق) به فرنگ رونق داشته و در بیشتر سفرنامه‌های ایرانی و خارجی روزگار قاجار از این کاروانسرا یاد شده است. کاروانسرای ینگی امام به هنگام حکومت مظفرالدین شاه قاجار (درگذشت 1324ق) دچار حریق شده و از آن پس مدتی متروک ماند. در رویدادهای مربوط به جنبش مشروطه خواهی ایرانیان، از این کاروانسرا به عنوان پایگاه قوای مسلح دولتی و مشروطه خواه استفاده شده است. در کودتای سوم اسفند 1299هم این کاروانسرا محل دیدار و هماهنگی چهره سیاسی کودتا سید ضیاءالدین طباطبایی با چهره نظامی کودتا یعنی رضاخان میرپنج بود. هم اکنون روستای تاریخی ینگی امام در محدوده شهر هشتگرد قرار دارد. این روستا در دوره صفویه، بارویی چهار ضلعی و بلند داشته که در هر ضلع آن چهار برج نگهبانی وجود داشت. اکنون آثاری از سه برج و بخشی از باروی این روستا برجای مانده است. سه اثر تاریخی شامل بقعه دو امامزاده، کاروانسرا و تپه تاریخی در ینگی امام وجود دارد. 17آذر 1377 سالروز ثبت «کاروانسرای صفویینگی امام» به شماره 2175 در فهرست آثار ملی ایران به عنوان «روز فرهنگی هشتگرد» انتخاب شده است.

نوادگان امام هفتم در هشتگرد

مزار امامزادگان «جعفر» و «هادی و علی النقی» از نوادگان امام موسی کاظم علیه السلام (شهادت 183ق) هفتمین امام شیعیان در محدوده شهر هشتگرد قرار دارد. بقعه این امامزادگان به ترتیب در 25 اردیبهشت 1380 به شمار 3832 و در 28 دی 1379 به شماره 2965 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آثار ایلخانی در هشتگرد

براساس کاوش‌های باستان شناسی، آثار به دست آمده از تپه 16 متری ینگی امام در شهر هشتگرد، بیشتر متعلق به دوره ایلخانیان (651 تا 756 هجری قمری) است. این تپه در 25 اسفند 1379 به شماره 3504 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. شهرداری هشتگرد در سال 1396 یکی از نمادهای حجمی از سفالینه های به دست آمده از تپه ینگی امام را در شهر هشتگرد نصب کرده است. سه فصل کاوش با حضور گروهی از باستان شناسان به سرپرستی ولی الله دهقانی سانیج و حمایت پژوهشکده باستان شناسی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بین سال های 1385 تا 1391 در تپه ینگی امام انجام شده است.

میزبانی در کاروانسرای صفوی

با بررسی های انجام شده، نزدیک هفتاد چهره سیاسی، فرهنگی، مذهبی، تجاری و علمی ایرانی و خارجی در سفرنامه‌ها و خاطرات خود به کاروانسرای صفوی ینگی امام اشاره کرده‌اند. نام تعدادی از آنان به این شرح است: ناصرالدین شاه (چهارمین پادشاه سلسله قاجار)، مظفرالدین شاه (پنجمین پادشاه سلسله قاجار)، حاج محمدعلی سیاح محلاتی (جهانگرد مشروطه خواه)، مسعود میرزا ملقب به ظل السلطان (حاکم اصفهان در دوره قاجار)، میرزا علی خان قاجار ملقب به ظهیرالدوله (حاکم کرمانشاهان)، میرزا علی خان دیوسالار مشهور به سالار فاتح (از رهبران مشروطه خواه مازندران)، یوشیدا ماساهارو (نخستین فرستاده امپراطوری ژاپن به ایران)، نوبویوشی فوروکاوا (جهانگرد ژاپنی)، اینووه ماساجی (جهانگرد ژاپنی)، ارنست اورسل (جهانگرد بلژیکی)، میرزا حسین فراهانی (نویسنده و جهانگرد دوره قاجار)، میرزا علی اصغرخان امین السلطان (صدراعظم ناصرالدین شاه)، میرزا علی خان امین الدوله (صدراعظم مظفرالدین شاه)، میرزا محمدحسن خان اعتمادالسلطنه (وزیر انطباعات دوره ناصری)، میرزا محمد ولی خان تنکابنی ملقب به سپهدار تنکابنی (فرمانده مشروطه خواهان گیلان در فتح تهران به هنگام استبداد صغیر)، یپرم خان ارمنی (فرمانده فوج مشروطه خواهان ارمنی در دوره استبداد صغیر)، قهرمان میرزا سالور ملقب به عین السلطنه (نایب الحکومه زنجان)، سون هه دین (دانشمند و جهانگرد سوئدی)، سلطان مراد میرزا ملقب به حسام السلطنه (فرزند عباس میرزا)، مرحوم آیت الله سید احمد شبیری زنجانی (مجتهد معاصر)، کیکاووس میرزا قاجار (فرزند فتحعلی شاه)، دکتر فووریه (پزشک مخصوص ناصرالدین شاه)، اوژن اوبن (مورخ و باستان شناس فرانسوی)، رضا خان میرپنج و سید ضیاءالدین طباطبایی (عوامل کودتای سوم اسفند 1299)، احمد امیراحمدی (نخستین سپهبد ایران و از عوامل کودتای سوم اسفند)، گرترود بل (نویسنده و جهانگرد انگلیسی)، میرزا نصرالله طباطبایی دیبا مشهور به ناصرالسلطنه (وزیر زراعت در حکومت مظفرالدین شاه قاجار).

هشتگرد در تاریخ معاصر

در اسناد تاریخی مربوط به صدر قاجاریه، جنبش مشروطیت، استبداد صغیر و فتح تهران، نهضت جنگل، کودتای سوم اسفند 1299، جنگ های جهانی اول و دوم، انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و... به نام هشتگرد و ینگی امام اشاره شده است.

- نشر نخست این مقاله در: حسین عسکری، «هشتگرد فقط یک نام نیست...»، روزنامه پیام آشنا، سال نهم، شماره 2198، شنبه 19 آذر 1401، صفحه 2.

نوشته فوق در خبرگزاری مهر 

انتشار یادداشت فوق در روزنامه پیام آشنا 

گزارشی وب سایت تیتر یک از آیین روز فرهنگی هشتگرد 

هشتگرد میراث‌ دار مدنیت 2200 ساله اشکانی 

 _____________________________________

پیشنهاد احیای باغ امین آباد در پیوند با روز فرهنگی هشتگرد

مهندس حامد آلیانی

پژوهشگر و فعال محیط زیست

احداث باغ، یکی از ویژگی های خدادادی فرهنگ سکونت ایرانیان به شمار می رود که ارتباط مستقیمی با اعتقادات مذهبی ایرانیان از سده های پیش از اسلام تا کنون داشته است. در سراسر ایران اسلامی بیش از 1000باغ ایرانی (Persian garden) وجود دارد که بیش از 50باغ ظرفیت ثبت جهانی را دارند. «باغ پاسارگاد» از قدیمی ترین باغ های ایرانی است و به عنوان مادر باغ های ایرانی نیز به شمار می رود که در زمان حکومت هخامنشیان یعنی حد فاصل سال های 559 - 530پیش از میلاد مسیح ساخته شده است. از ویژگی های آن می توان به هندسی سازی فضای محوطه با ایجاد نهرها و حوضچه های آب، درختکاری های منظم و سازگار با اقلیم منطقه، سبک برونگرا و به صورت چهارباغ که اساس باغ سازی ایران عزیز را تشکیل می دهد، اشاره کرد. از باغ ایرانی با ویژگی های پیش گفته، آثار کمی باقی مانده است. در کنار همه ویژگی های معماری، فرهنگی و زیبایی شناختی، باغ ایرانی پاسارگاد در انتقال پیام های سیاسی به فرستاده ها و میهمانان کشورهای خارجی نیز نقش فراوانی داشته است. معماران بی همتای میهن ما با اعتقادات مذهبی خود توانسته اند متناسب با اقلیم گرم و خشک فلات ایران گوشه ای از باغ های بهشت را روی زمین تداعی و ایجاد نمایند که در نوع خود یک اثر ماندگار فرهنگی - هنری بوده و نشانگر ارتباط نزدیک نیازهای فطری انسان با طبیعت است. از دیگر سو، استمرار اثرات باغ در زندگی ایرانیان را می توان در فرش های ایرانی نیز مشاهده کرد که بهترین جایگاه برای خلق نقش باغ و آوردن آن در عرصه زندگی است. در باغ های چهار فصل ایرانی، در فصل بهار شاهد شکوفه، عطر گل و طراوت و شادابی و در فصل تابستان با ایجاد سایه دل پذیر، گل و میوه، آب روان، هوای سالم و فضای استراحت و در فصل پاییز با جلوه میوه ها و برگ های رنگارنگ و خزانی خیره کننده و در فصل زمستان با آشکار شدن هنر طراحان و معماران در هندسی سازی باغ و بر افراشته بودن درختان همیشه سبز در کنار شاخه های خزان زده روبرو هستیم.

و اما درباره «باغ تاریخی امین آباد ینگی امام» در شهر هشتگرد می توان گفت بر اساس مستندات تاریخی روستای ینگی امام، ملک صدر اعظم میرزا علی اصغر خان امین السلطان بوده و همزمان با سفر اول ناصرالدین شاه قاجار به اروپا و به منظور ساماندهی راه اصلی تهران - قزوین و تکمیل و تجهیز منزلگاه های تنها راه ارابه رو ایران، اهالی منطقه از مزاحمت اشرار و ناامنی موجود به او شکایت بردند که شاه قاجار دستور تعمیر کاروانسرای صفوی ینگی امام داد که در سال های 1258- 1261هجری شمسی، میهمانخانه ای فرنگی و باغی بزرگ در محل کاروانسرای ینگی امام احداث گردید و به نام «باغ و میهمانخانه امین آباد» مشهور شد. در سفرنامه های اشخاصی چون میرزا حسین فراهانی، میرزا حسین خان دیوان بیگی، یوشیدا ماساهارو و... به ترکیب کاروانسرای به باغ - کاروانسرا اشاره شده و از وجود باغی بزرگ در گذرگاه و محل اتراق کاروان ها جهت استراحت و گشت و گذار اشاره شده است که متاسفانه هم اکنون اثری از آن باغ بزرگ وجود ندارد. حال با وجود شهرت «شیوه باغ سازی ایرانی در جهان» و به بهانه پیوند و تثبیت مناسبت 17 آذر به عنوان «روز فرهنگی هشتگرد» که با محوریت بافت تاریخی و مذهبی منطقه و کاروانسرای ینگی امام، منزلگاه ایرانگردان و جهانگردان و مسیر تردد کاروان های زیادی در جاده ابریشم به شمار می رفت، پیشنهاد می گردد:

1. ضمن رسیدگی فوری و بازسازی بنای کاروانسرا که هم اکنون در وضعیت بسیار نامناسبی قرار دارد، با انجام مطالعات علمی، رعایت ملاحظات فنی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و تأمین منابع آبی پایدار، حفظ بافت تاریخی- مذهبی «باغ امین آباد» همچون باغ های شازده ماهان کرمان، ارم شیراز، فین کاشان، دولت آباد یزد، پهلوان پور مهریز، اکبریه بیرجند و... بار دیگر به سبک باغ ایرانی در محوطه پیرامونی کاروانسرا و تپه تاریخی - که بیش از چهار هکتار وسعت دارد - به عنوان «تنها باغ ایرانی استان البرز» واقع شده در مسیر جاده ابریشم که قدمتی به بلندای تاریخ کشور عزیزمان دارد، احیاء شود.

2. می توان در طول سال با برگزاری جشنواره های مختلفی اعم از جشنواره آیین ها و موسیقی اقوام، جشنواره سوغات و هدایای محلی، جشنواره گل و گیاه و ایجاد باغ گل ها و... در مجموعه باغ مورد اشاره، به جذب گردشگران داخلی و خارجی، توسعه گردشگری شهری، اشتغال زایی و توسعه اقتصادی و... رونق بخشید.

یادداشت فوق در خبرگزاری ایسنا

_____________________________________ 

زنگ فرهنگ و تاریخ هشتگرد

_____________________________________ 

_____________________________________

مجموعه مطالبی به مناسبت روز فرهنگی هشتگرد - 1 

بسمک اللهم یا بدیع 

ای گشته مَثل به خوشنویسی ز نخست

مفتاح خزائن هنر خامه توست

تا کرده خدا لوح و قلم را ایجاد

ننوشته کسی شکسته را چون تو درست

یادگاربیگ مشهور به حاجت شیرازی (درگذشت 1185ق)

خبر مسرت برانگیز و شادی آفرین ثبت ملی «شیوه کمالِ شکسته نستعلیق»، جان و مشام ایرانیان و البرزیان اهل فرهنگ و هنر را نوازش کرد. بی تردید تنها استادی که توانست در سن کم، شکسته نستعلیق را به کمال امروزین خویش برساند استاد درویش عبدالمجید مهرانی طالقانی (درگذشت 1185ق) است. اقدام ستوده و سترگ انجمن خوشنویسان البرز به ریاست استاد علی مهری و گروهی از البرزپژوهان و حمایت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی البرز در ثبت این هنر ماندگار در «فهرست میراث فرهنگی ناملموس ایران» برای همیشه در تارک این استان، تابناک و درخشان، همه نگاه ها را خیره نگاه خواهد داشت.  با ابراز سپاس بی شائبه و صمیمانه خویش به همه این عزیزان و ادای احترام به شادروان استاد شعیب مهرانی - برگزارکننده کنگره بزرگداشت استاد درویش عبدالمجید طالقانی در 23 شهریور 1375 - سربلندی های پیاپی استان البرز را آرزو می کنیم.

اسماعیل آل احمد - امیر اصغری - حسین عسکری

25 آبان 1401

خبر ثبت ملی شیوه کمال شکسته نستعلیق

نمونه آثار استاد درویش عبدالمجید طالقانی بنیانگذار شیوه کمال شکسته نستعلیق

یادمان استاد درویش عبدالمجید طالقانی، روستای مهران، شهرستان طالقان، استان البرز

در آیین رونمایی از کتاب «مهندس مسلمان» که با همکاری اداره کل کتابخانه های عمومی استان البرز و شرکت سیمان آبیک برگزار می شود، دقایقی درباره زندگی، زمانه و اندیشه شادروان مهندس منوچهر سالور (1293 - 1389ش) پدر صنعت سیمان ایران و بنیانگذار کارخانه سیمان آبیک سخن خواهم گفت. 

شاهزاده ای قجری که شخصیت پیچیده و در عین حال ساده و صادقی دارد. از نگاه سازمان اطلاعات و امنیت حکومت پهلوی (ساواک)، متعصب مذهبی و بیش از حد خشک و مقرراتی است. با آیت الله طالقانی و مهندس بازرگان، دوست صمیمی است و بنیانگذار انجمن اسلامی مهندسین و عضو انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. در آن سال ها، مسجد، مدرسه، گرمابه و جاده می سازد. کتاب می نویسد و کتاب های مهم النقض و الغارات را چاپ و منتشر می کند. نمازش ترک نمی شود و در سربازی به سختی روزه می گیرد. در شرایط انقلابی، از حقوق شهروندی همدم السلطنه و کارنامه فرهنگی مهندس محسن فروغی دفاع می کند. در تبعیدگاه به دیدار آیت الله شهید مدنی می رود و از هویدا پیشرفت و توسعه صنعت سیمان ایران را مطالبه می کند. شراب فروشی شهر دورود را برمی چیند. کراوات می زند و با مدرنیته و ارزش هایش به خوبی آشناست. در سال های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، بازرس نهاد نخست وزیری و در نخستین دولت جمهوری اسلامی، رئیس بنیاد علوی می شود. با حزب توده بر سر مهر نیست و با مراجع تقلید شیعه نامه نگاری صمیمانه دارد. از حقوق کارگران و حتی حیوانات در کارخانه های تحت مدیریتش دفاع می کند و از ریا و رانت خواری و فساد نفرت دارد و....

حسین عسکری

دوشنبه 23 آبان 1401، ساعت 10

استان البرز، شهرستان نظرآباد، کیلومتر 80 اتوبان تهران - قزوین، شرکت سیمان آبیک

پخش همزمان از طریق فضای مجازی:

https://www.skyroom.online/ch/nahaad/alborzpl

کارخانه سیمان آبیک در شهرستان نظرآباد استان البرز

شادروان مهندس منوچهر سالور (1293 - 1389ش)

پدر صنعت سیمان ایران و بنیانگذار کارخانه سیمان آبیک

به کوشش شرکت فارس و خوزستان (سهامی عام)، قم: انشارات شهید کاظمی، 1399، 818 صفحه 

آیین رونمایی کتاب مهندس مسلمان برگزار شد

گزارش شبکه البرز از آیین رونمایی از کتاب مهندس مسلمان

یک شنبه 24 مهر 1401 به دعوت آقای اسماعیل خاکباز کارگردان برنامه تلویزیونی ماه نشین - که روزهای فرد ساعت 21 از شبکه البرز پخش می شود - رفتم بوستان ایران کوچک. آقای دکتر حمید حشمدار (البرزپژوه) هم حضور داشتند. سه قسمت از دکتر حشمدار و دوازده قسمت برنامه کوتاه از بنده درباره فرهنگ، تاریخ و مشاهیر استان البرز برای پخش در ماه های آبان و آذر ضبط شد.

عناوین مباحث بنده: «شهاب سنگ قاجاری اشتهارد؛ مادر البرزی شعر نو عرب؛ نسبت های البرزی سریال هزار دستان؛ دبستان برزگران کرج؛ البرز و پایتختی تهران؛ آثار اشکانی در البرز؛ شاگردان البرزی کمال الملک؛ چهره البرزی ماموریت آپولو 11؛ نام و نسب البرزی نسیم شمال؛ پیشینه کارخانه سیمان آبیک؛ نام آوران جاده البرز؛ صلح نادر در کردان البرز»

پیش از این، 24 قسمت از این مجموعه از شبکه البرز منتشر شده است. امیدوارم این تکاپوهای البرزشناسانه، در شناخت و معرفی فرهنگ و تاریخ زادگاهمان البرز عزیز موثر باشد. خداوند کریم و حکیم را شاکرم:

که یزدان پاک از میان گروه

برانگیخت ما را ز البرز کوه

حسین عسکری

برنامه های پخش شده را در آپارات ببینید

البرزپژوهی در شبکه البرز - 1

البرزپژوهی در شبکه البرز - 2

شهاب سنگ قاجاری اشتهارد

بخش بیست و پنجم 

     1 آبان 1401

 مادر البرزی شعر نو عرب

بخش بیست و ششم 

  3 آبان 1401

نسبت های البرزی هزار دستان

بخش بیست و هفتم

5 آبان 1401 

دبستان برزگران کرج

بخش بیست و هشتم

8 آبان 1401

 البرز و پایتختی تهران 

بخش بیست و  نهم

10 آبان 1401 

 آثار اشکانی در البرز

بخش سی ام

12 آبان 1401 

شاگردان البرزی کمال الملک 

بخش سی و یکم

15 آبان 1401

 چهره البرزی ماموریت آپولو 11

بخش سی و دوم

 17 آبان 1401

نام و نسب البرزی نسیم شمال 

بخش سی و سوم

19 آبان 1401

پیشینه کارخانه سیمان آبیک 

بخش سی و چهارم

22 آبان 1401

نام آوران جاده البرز 

بخش سی و پنجم

24 آبان 1401

صلح نادر شاه در کردان البرز

بخش سی و ششم

26 آبان 1401 

شنبه، دوشنبه و چهارشنبه 16، 18 و 20 مهر 1401 

ساعت 21 از شبکه البرز 

_______________________________

قلعه حاکم آذری گیلان در البرز 

به روایت حسین عسکری 

بخشی از مجموعه مستند خجیر محله 

کارگردان: محمدرضا رمزی 

اجرا: عرفان خانلر

تهیه‌کننده: علی اصغر نائیجی

شبکه البرز

شنبه 16 مهر 1401

10 دقیقه

تماشای این فیلم در آپارات

مقاله ام درباره میرزا احمد آذری در روزنامه اطلاعات

[حسین عسکری، «مذاکره میرزا با آذری»، روزنامه اطلاعات، سال 92، شماره 26894، ضمیمه فرهنگی، شماره 337، چهارشنبه 29 آذر 1396، صفحه 4]

پاسداشت پاسدار فرهنگ البرز

روز پنج شنبه 10 شهریور 1401 با حضور گرم البرزیان گوهرشناس، «آیین بزرگداشت شادروان ذبیح الله زرندی» در سالن اجتماعات میلاد شهر کرج برگزار شد . در آغاز، آقای محسن کشاورز (مدیر جمعیت همیار کرج) درباره اهداف این بزرگداشت سخن گفت با چاشنی خاطره ای از محبوبیت مردمی دایی ذبیح. در ادامه دکتر رشید کاکاوند دو نکته درباره راز محبوبیت شادروان زرندی گفت و تاکید کرد که توجه توأمان به «پاسداشت» و «نقد روشمند»، ما را به شناخت دقیق و عمیق نام آوران فرهنگی خواهد رساند.

با اجرای آقای بهروز رحیمی، دو نشست جداگانه با موضوع «گویش کرجی» و «هویت البرزی» برگزار شد. اول، آقایان زکریا مهرور و اباذر خدابین مخاطبان را با ویژگی های زبان شناسی گویش کرجی آشنا کردند و نمونه هایی از اشعار محلی متعلق به این گویش را خواندند که مورد توجه حاضران قرار گرفت. در نشست دوم با حضور دکتر مهراب رجبی، دکتر عمار ایزدیار و بنده به مقدمات مباحث مربوط به هویت البرزی دامن زده شد. دکتر ایزدیار از نامگذاری خیابانی در شهر کرج به نام «دکتر ابراهیم حشمت طالقانی» شهید البرزی نهضت جنگل و از یاران اصلی میرزا کوچک خان خبر داد. دکتر رجبی با بهره مندی هنرمندانه از ادبیات غنی فارسی، درباره زیبایی های بی پایان فرهنگ و تاریخ البرز در پیوند با ایران عزیز، نکات قابل تامل و هشدار دهنده ای بیان کرد.

 بنده هم درباره روستا و فرهنگ روستایی البرز، شواهد باستان شناسی و تاریخی از پیش و پس از اسلام ارائه کردم. به گمانم، شادروان زرندی با تلاشی ماندگار و طاقت زدا، توجه به روستا و ذخایر فرهنگی اش را در البرز احیا کرد. او در پی بازگشت به روستا و فرهنگش به عنوان ریشه های فرهنگی و تاریخی البرز بود. کاری کرد که دیگر کمتر کسی از لهجه و دهاتی بودن خود و اجدادش شرمسار باشد. این بازگشت ارزشمند به همراه توجه به گویش های محلی البرز به ویژه گویش کرجی، از «باقیات الصالحات» مرحوم زرندی است که موجب «عمر ثانی» و زنده بودن آن «مرد نکونام» شده است.

سعدیا مرد نکونام نمیرد هرگز

مرده آن است که نامش به نکویی نبرند

یا:

نام نیکو را بزرگان، عمر ثانی گفته‌اند

این ذخیره مر تو را الباقیات الصالحات

در پایان عرایضم از باب ادب و قدرشناسی، از «پیران عرصه البرز شناسی» استاد نوراله نریمانی (نیرن)، دکتر مهراب رجبی، استاد زکریا مهرور و آقای حسن شاه محمدی که در آیین بزرگداشت آن عزیز سفر کرده، حضور داشتند خاضعانه تشکر کردم.

ادب پیر خرابات نگه داشتنی است.

حسین عسکری

10 شهریور 1401 

یادداشت فوق در وب سایت خبرگزاری شبستان 

به مناسبت چهلمین روز درگذشت استاد ذبیح الله زرندی

در حاشیه آیین بزرگداشت شادروان استاد ذبیح الله زرندی

خانه هنرمندان کرج

10 شهریور 1401

از راست: استاد فرهنگ جولایی، استاد علی مهری، دکتر رشید کاکاوند، بهروز رحیمی، دکتر حمید حشمدار، حسین عسکری

شناسه خبر: 1207915 

تاریخ مخابره : 1401/5/31 - 10:17 

به مناسبت روز جهانی مساجد

آیت الله طالقانی و قصد ساخت مسجد در هشتگرد

نویسنده و البرزپژوه با اشاره به اینکه آیت الله طالقانی از مجتهدان مبارز و نواندیش البرزی و عضو برجسته شورای انقلاب اسلامی ایران است گفت: تصمیم آیت الله طالقانی برای ساخت مسجد در هشتگرد به دلیل دستگیری و دخالت ساواک به سرانجام نرسیده است. 

«دکتر حسین عسکری» با تبریک سالروز گرامیداشت روز جهانی مساجد به خبرنگار خبرگزاری شبستان از البرز گفت: آیت الله سید محمود علایی طالقانی (درگذشت 1358) مشهور به آیت الله طالقانی از مجتهدان مبارز و نواندیش البرزی و عضو برجسته شورای انقلاب اسلامی ایران است که در روستای گِلیَرد شهرستان طالقان زاده شد.  نویسنده و البرزپژوه افزود: امام جماعت «مسجد هدایت» در شهر تهران بود و آن را از سال 1327 تا پیروزی انقلاب اسلامی، به یکی از کانون های مبارزاتی علیه حکومت پهلوی تبدیل کرده بود. دکتر علی شریعتی (درگذشت 1356) از این مسجد با عنوان «مناره ای در کویر» یاد کرده است.

این مدرس دانشگاه تصریح کرد: مأموران سازمان اطلاعات و امنیت حکومت پهلوی (ساواک) از سال 1340 از فعالیت های مذهبی، سیاسی و اجتماعی این مسجد، اخبار و گزارش هایی را تهیه کرده اند که در دو جلد کتاب در سال 1389 به کوشش مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات منتشر شده است. وی ادامه داد: یکی از آن اسناد متعلق به 20 اَمرداد 1348 است که طی آن مأمور ساواک از جلسه بحث و تفسیر هفتگی مسجد هدایت تهیه کرده است. عسکری توضیح داد: در آن مراسم پس از اقامه نماز جماعت مغرب و عشاء به وسیله آیت الله طالقانی، حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدجواد باهنر (شهادت 1360) به منبر رفته و درباره شخصیت ذاتی و ایمانی افراد سخنرانی کرد.

  به گفته این پژوهشگر البرزی، بر اساس گزارش ساواک، صد نفر در آن جلسه حضور داشتند از جمله «حاج عبدالله خزایی» که در خیابان اکباتان تهران آهن فروشی داشت و قرار بود زیر نظر آیت الله طالقانی، مسجدی را برای طالقانی های مقیم هشتگرد (مرکز شهرستان ساوجبلاغ) بسازد.  نویسنده و پژوهشگر البرزی در پایان خاطرنشان کرد: طالقانی ها از نخستین مهاجران به منطقه ساوجبلاغ بودند. با توجه به شواهد موجود، به نظر می رسد این تصمیم به دلایلی همانند دستگیری آیت الله طالقانی یا دخالت ساواک به سرانجام نرسیده است.

 گفت و گوی فوق در وب سایت خبرگزاری شبستان

_________________________________________

حسین عسکری، «آیت الله طالقانی و قصد ساخت مسجد در هشتگرد»، روزنامه پیام آشنا، شماره 2120، سه شنبه اول شهریور 1401، صفحه 5

این مطلب در وب سایت روزنامه پیام آشنا 

_________________________________________

گفت و گو با شبکه البرز درباره استاد زرندی

______________________________

دو میراث عزیز استاد ذبیح الله زرندی

چهل روز است که روح استاد ذبیح الله زرندی میهمان رضوان الهی است. متاسفانه عصر سه شنبه 21 تیر 1401 خبر درگذشت این معلم گرامی و فرزند فاضل البرز را شنیدم. در همان ساعات اولیه پس از کوچ سوگناکش، آقای اسماعیل خاکباز (کارگردان برنامه زنده ماه نشین در شبکه البرز) تماس گرفت و خواست دقایقی درباره «صاحب شعر بلند آبجی زهرا» سخن بگویم. وجود نازنین شادروان زرندی در سپهر فرهنگی البرز، از دو جهت مهم است: 1. پرداخت هنرمندانه به فرهنگ و هویت روستایی (به قول خودش دهاتی)؛ 2. احیا و ترویج فرهنگ و گویش های محلی استان البرز به ویژه کرجی.

متاسفانه از دهه 40 خورشیدی با توسعه نامتوازن حکومت پهلوی، عنوان «دهاتی» برای تحقیر بخش فراوانی از ایرانیان به کار گرفته شد و شوربختانه این کج اندیشی تا سال های اولیه پس از پیروزی انقلاب هم ادامه پیدا کرد. در این نگاه ضد فرهنگی، روستایی بودن معادل «بی فرهنگی» و «بی سوادی» پنداشته شد! این در حالی است که ریشه های تاریخی و هویتی بیشتر ایرانیان را باید در همین روستاها و «فرهنگ کهن و غنی روستایی» جست و جو کرد. در آن سال ها، تکلم به گویش های محلی، از ویژگی دهاتی ها برشمرده شد و متاسفانه این گویش ها، در حال فراموشی بود.

 شادروان زرندی این دو مقوله را با بردباری و تلاش طاقت زدا، به کانون فعالیت‌های فرهنگی و تولیدات رادیو و تلویزیونی کشاند و ارزش فرهنگی و هویتی آن را به البرزیان به ویژه جوانان یادآور شد. درود می فرستیم به روان پاک او و پاس می داریم این دو میراث گرانبها را. به مناسبت چهل روزه شدن سوگش، شعری از شادروان دکتر افشین یداللهی را تقدیم می کنم به روح مهربان استاد زرندی که قلبش به عشق ایران و ایرانی می تپید.

حسین عسکری

26 امرداد 1401

ایران به آتش می‌کشد، خاموشی تاریخ را

هوشیار پایان می‌دهد، مدهوشی تاریخ را

 ایران به شوق زندگی در مرگ، رویین‌ تن شده

مرد و زنش تلفیقی از ابریشم و آهن شده

 ایران پر است از عاشقان، این گنج‌های بی‌شمار

مرزی‌ست پر گوهر ولی، با رنج‌های بی‌شمار

 در بند بنشانم ولی، از بند‌ها آزاد شو

قلب مرا ویران کن، با خون من آباد شو

 ما قرن‌ها پای وطن، پیدا و پنهان مانده‌ایم

ما پای فرهنگی کهن، با نام ایران مانده‌ایم

- آیین چهلم درگذشت شادروان استاد ذبیح الله زرندی، پنج شنبه 27 امرداد 1401، ساعت 18 تا 19، آرامستان روستای بیلقان کرج

- به نقل از کانال البرزپژوهی https://t.me/alborzology

آیین بزرگداشت استاد ذبیح الله زرندی برگزار شد

صبح یک شنبه 22 امرداد 1401 به دعوت آقای اسماعیل خاکباز کارگردان برنامه زنده تلویزیونی ماه نشین - که روزهای فرد ساعت 21ا ز شبکه البرز پخش می شود - رفتم پارک ملی ایران کوچک .12قسمت برنامه درباره فرهنگ و تاریخ استان البرز برای پخش در شهریور ماه ضبط شد: «کمتر شنیده شده هایی از آیت الله طالقانی؛ محوطه باستانی خوروین و آجین دوجین؛ سویه های البرزی فیلم گاو؛ خاندان علمی و فرهنگی میرخانی؛ سبک البرزی کمال شکسته نستعلیق؛ پزشکان نامدار البرزی؛ البرز در دفاع مقدس؛ البرز در جنگ جهانی دوم؛ سه روحانی البرزی به روایت ساواک؛ استاد شهریار و البرز؛ قیام یحیی بن عبدالله در طالقان؛ البرزیان در جنبش تحریم تنباکو.» امیدوارم این تکاپوهای البرزشناسانه، در شناخت و معرفی فرهنگ و تاریخ زادگاهمان البرز عزیز موثر باشد.

در پایان، خداوند کریم و حکیم را شاکرم:

که یزدان پاک از میان گروه

برانگیخت ما را ز البرز کوه

حسین عسکری

البرزپژوهی در شبکه البرز - 1

بخش سیزدهم 

 28 امرداد 1401

بخش چهاردهم 

30 امرداد 1401 

بخش پانزدهم 

اول شهریور 1401

بخش شانزدهم 

 3 شهریور 1401

بخش هفدهم

    6 شهریور 1401

بخش هجدهم

8 شهریور 1401

توضیح ضروری:

در این برنامه با استناد به صفحه 37 کتاب «فرهنگ اعلام شهدا: استان البرز» چاپ مرکز مطالعات و پژوهش های بنیاد شهید و امور ایثارگران، تعداد شهدای البرزی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران (1359 - 1367ش) 4250 تن ثبت شده است. با احتساب شهدای مبارزات انقلاب اسلامی، امنیت، مدافع حرم، سلامت و جانبازان شهید و... این عدد به 5250 می رسد. همچنین به هنگام ذکر نام «سردار شهید حاج یدالله کلهر»، سهواً تصویر «سردار شهید مهدی شرع پسند» نشان داده شده است. 

بخش نوزدهم 

10 شهریور1401

بخش بیستم

13 شهریور 1401

بخش بیست و یکم

15 شهریور 1401

بخش بیست و دوم

17 شهریور 1401

بخش بیست و سوم

20 شهریور 1401

بخش بیست و چهارم

22 شهریور 1401

از کجا می‏ آید این آوای دوست؟

از دو سال پیش برای نگارش «کتاب تاریخ هشتگرد» جست و جوی گسترده ای را در منابع مکتوب آغاز کرده ام. در صفحه 369جلد دوم کتاب «مردان موسیقی سنّتی و نوین ایران» نوشته حبیب الله نصیری فرد، به سرگذشت و آثار «استاد ابراهیم قنبری مهر» مبتکر و سازنده سرشناس سازهای ایرانی و غیر ایرانی برخوردم که در آن به سکونتش در شهر هشتگرد اشاره شده است.

استاد نصیری فرد (متولد 1314) نویسنده و پژوهشگر تاریخ موسیقی ایران، در این باره نوشته است: «ساعت 7بامداد یکى از روزهاى گرم تابستان 1370 نگارنده به اتفاق آقایان عباس شاپورى، حشمت‏الله جودکى، یحیى سپنجى، على خادم، محمود محرمخانى، هشترودى از تهران براى دیدار استاد ابراهیم قنبرى عازم هشتگرد شدیم، پس از طى مسافت بین تهران - کرج، به منزل مهیار فیروزبخت هنرمند خوب و آهنگساز با استعداد رسیدیم و ایشان هم به جمع ما پیوست و همگى ساعت 3 بعد از ظهر به منزل استاد قنبرى در هشتگرد رسیدیم. استاد قنبرى با رویى خوش و دوست‏ داشتنى ما را پذیرا شدند و با توجه به این که در ساعت استراحت ایشان به آنجا رفته بودیم ولى اثرى از ناخرسندى در چهره‏ مردانه و رفتار مهربانش دیده نمى‏شد. به هر حال به منزل استاد قنبرى و در محضرش رسیده بودیم، منزلى که از همه‏ زرق و برق‏ها، دور و پر از صفا و صمیمیت بود، بلى! استادى که از اول جوانى اسیر کشش‏ها و فریبندگى و ظواهر دنیا نگشته و همیشه به آن پشت نهاده و به آن بى‏اعتنا بوده و اگر مى‏خواست یا اکنون هم بخواهد، هیچگاه از دسترسش دور نمى‏باشد، ولى وى انسانى است شریف، هنرمند، صنعتکار که هر سازى بخصوص ویولن که از زیر پنجه‏هاى هنرآفرین او بیرون آید نه در ایران بلکه در سراسر جهان بخصوص ممالک اروپایى که خود سازنده‏ این ساز و مربوط به خود آنان مى‏باشند معروفیت خاص دارد و در اغلب ممالک جهان از وى دعوت به همکارى شده ولى وى ثانیه ‏اى زندگى در ایران را به صدها سال زندگى در آن کشورها ترجیح مى‏دهد...»

به نظر می رسد استاد قنبری مهر پس از بازنشستگی و با آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، به مدت ده سال در شهر هشتگرد در انزوا و سکوت زندگی کرده است.در دو سال اخیر، تلاش کردم که از طریق فعالان فرهنگی و هنری، ارتباطی با جناب استاد بگیرم تا خاطرات سکونتش در مرکز شهرستان ساوجبلاغ را ثبت کنم. عجیب آنکه از چند تن از فعالان فرهنگی و هنری استان البرز و شهر هشتگرد نام و نشانی استاد را جویا شدم؛ تقریباً همگی اظهار بی اطلاعی می‌کردند.

متأسفانه صبح روز جمعه 21امرداد 1401با مطالعه خبر سوگناک خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، مطلع شدم استاد در شامگاه پنج‌ شنبه 20 امرداد 1401در 94سالگی درگذشته است. کامم به شدت تلخ شد اولاً از کوچ این سرمایه قیمتی هنر موسیقی ایران بزرگ؛ ثانیاً از عدم ثبت خاطرات ارزشمند استاد از زندگی اش در شهر هشتگرد. به قول قیصر امین پور، «ناگهان چقدر زود، دیر می شود...»

شادروان استاد ابراهیم قنبری مهر متولد 1307در شهر تهران است. نوازندگی ویولن و نت نویسی را نزد شادروان استاد ابوالحسن صبا (درگذشت 1336) فراگرفت. با پیشنهاد استادش به ساخت ویولون پرداخت و در سال 1334کارگاه سازسازی اش را با دریافت مجوز از وزارت فرهنگ و هنر تأسیس کرد. می گویند پیش از فراگیری موسیقی، به نجاری و مبل سازی مشغول بود. تغییرات نوآورانه و اصلاحی در سازهای سه تار، تار، گیتار، سنتور، قانون، کمانچه و بربط به نام او در تاریخ موسیقی ایران ثبت شده است. شیوه هنری تزیین سازها با بهره‌گیری از تلفیق ورق برنج و چوب های زینتی هم با عنوان «مِهرکاری» به نام استاد قنبری «مِهر» ثبت شده است.

درود می فرستیم به روان این استاد گرامی و افتخار می کنیم که حدود ده سال هوای هشتگرد در البرز، عطر نفس های او را درک کرده است.  

خشک سیمی، خشک چوبی، خشک پوست
از کجا می‏ آید این آوای دوست؟

 - نشر نخست این یادداشت در: حسین عسکری، «جست و جوی شادروان استاد ابراهیم قنبری مهر در هشتگرد»، روزنامه پیام آشنا، شماره 2118، یک شنبه 30 امرداد 1401، صفحه 5.

یادداشت فوق در وب سایت روزنامه پیام آشنا