کشکول انتقاد 

حدود شش سال ازرحلت آیت الله سید محمود موسوی دهسرخی فقیه سنّتی، اخبار گراو تجددگریز شیعه می گذرد. به خاطر دارم که در 25 تیر 1387 جهت دیدار با آیات عظام سبحانی و نوری همدانی و آیت الله استادی به همراه دوستان دست اندرکار کنگره بزرگداشت شیخ محمّدتقی برغانی مشهور به شهید ثالث، راهی شهر قم شدیم. پس از دیدار با علما، فرصتی چند ساعته به دست داد که حرم حضرت فاطمه معصومه (س) را هم زیارت کنیم. دوستم آقای علی اکبر صفری (پژوهشگر موسسه کتابشناسی شیعه) در راه حرم، پیشنهاد داد که به دیدار فقیهی برویم که سالیانی است گوشه انزوا اختیار کرده و از منتقدان مدرنیته به شمار می رود. چون در حال انجام آخرین مراحل چاپ کتاب «روستای ایستا: پژوهشی درباره اهل توقّف در طالقان» بودم، مشتاقانه این پیشنهاد را پذیرفتم. با کنجکاوی فراوان به خانه ای در نزدیکی حرم رفتیم که همچنان معماری سنّتی اش را حفظ کرده بود. حضرت آیت الله به گرمی ما را پذیرا شد.

آیت الله موسوی دهسرخی (1307- 1389ش) در روستای دهسرخ از توابع شهرستان مبارکه اصفهان متولد شده و در اوایل کودکی، پدر خود را از دست می دهد. از همان سن خردسالی برای گذران زندگی خود و مادرش به چرخ ریسی می پردازد. در شانزده سالگی ازدواج کرده و پس از آن به تجارت مشغول می شود. در نوزده سالگی به دروس حوزوی علاقه مند شده و به حوزه علمیه اصفهان می رود. ایشان پس از عمری تلاش، به درجه اجتهاد نایل می شود. آیات عظام خویی، سید محسن حکیم، سید عبدالهادی شیرازی استادان نامدار ایشان در حوزه های علمیه قم و نجف اشرف به شمار می روند. مهم ترین آثار به جا مانده از آیت الله دهسرخی به این شرح است: مفتاح کتب الاربعه در چهل جلد، ایضاح الطریقه در دو جلد، رمز المصیبه در سه جلد، کشکول در دو جلد، یاتی علی الناس زمان در دو جلد، معجم الفتن و الملاحم، ترجمه منیه المرید نوشته شهید ثانی و هدایه الطالبین فی شرح آداب المتعلمین.

 فضای ساده و بی آلایش خانه حضرت آیت الله، من را به شدّت تحت تاثیر قرار داده بود. ایشان خواستند که نزدیک تر بنشینیم. سپس با مهربانی پرسیدند که از کجا آمده ایم. پرسش ساده ایشان، جرات طرح پرسش را در من تقویت کرد. با احتیاط از ایشان درباره اهل توقّف طالقان پرسیدم. پس از تاملی کوتاه گفتند: «ارتباطی با آن طایفه ندارم اما یکی از نزدیکانم برای تحقیق به محل سکونت آنان رفته و برایم توضیحاتی درباره نحوه زندگی آنها و اعتقاداتشان ارایه کرده است.» در ادامه پرسیدم نظر جنابعالی درباره مواجهه آنان با دنیای جدید چیست؟ بدون تامل و لبخند گفتند: «مومنان واقعی آنها هستند.»

آیت الله دهسرخی در ادامه، نکاتی درباره مضرات ابزارهای مدرن به ویژه خوراکی های جدید بیان کردند و گفتند: «هیچ کدام از فرزندانم به مدرسه های جدید نرفته اند و خود به آنها سواد و علوم اسلامی را آموزش داده ام.» در پایان آن دیدار خاطره انگیز، کتابی با عنوان «کشکول موسوی دهسرخی» را هدیه گرفتم که صفحه آغازین آن مزین به خط ایشان است. فرازهایی از آن کتاب - که تجددگریزی آیت الله دهسرخی را ثابت می کند- را با هم می خوانیم:

- آن تاجر آمد نزد حقیر و فرمود: هر ساله آقازاده ها و آقای فلانی تشریف می آورند؛ شما هم خواهش می کنم با ایشان تشریف بیاورید، عرض کردم نمی آیم، گفت چرا؟ گفتم: چون رادیو و تلویزیون داری نمی آیم... چون دخترهایت مدرسه می روند نمی آیم (ص 38).

- ملا شدن، به مدرسه رفتن منحصر نیست، مگر سابقاً مدرسه بود؟ این مدرسه ها صد سال یا کمتر است که به ایران آمده است. قبلاً مکتب بود (ص 40).

- مسلمان مامور است تا بیست و یک سال دست پسرش را رها نکند، حقیر هم قصدم این بود، ولی آخوندهای حسود نگذاشتند! (ص 40).

- دشمن های دین دیدند بچّه مسلمان ها را به هیچ وجه نمی شود گمراه کرد. چون ملازم پدرهایشان بودند، این مدارس را باز کردند به اسم قرآن و حساب، که بچه مسلمان ها را هر طور می خواهند تربیت کنند و کردند آنچه را باید بکنند... پیغمبر که فرمود وای بر بچه های آخرالزمان از دست پدرانشان (ص 41).

- بچه در این دوازده سال که مدرسه رفته کِی توانسته است یک ساعت خواب راحت برود. پس خواب راحت که ندید، غذای سالم هم که نخورد... اگر سربازی هم رفت آنقدر کافور به خورد او می دهند که مردی اش به کلّی از بین می رود. خدا به فریاد برسد (ص 42).

- سوال: شنیده ایم شما این چند سالی که مشرّف بودید، زن و بچه خود را نگذاشته اید حرم بروند؟ بلی راست است. اگر چند مرتبه حرم مشرّف می شد مثل زنان دیگر پررو می شد، دیگر حقیر حریف او نمی شدم و او نمی توانست در منزل سی و شش متری اجاره ای، پانزده فرزند بزاید. این رفت و شدهای امروزه، پدر مردم را درآورده و مردم خواب هستند (ص 42).

- پس رفقا عبرت بگیرند و روایتی که می گوید زن را نوشتن یاد ندهید، سوره یوسف یاد ندهید، بالاخانه راه ندهید، با آب طلا بنویسند و نصب العین خود قرار دهند تا به اینجا نرسند (ص 43).

- یک مشت طلبه خام که قرآن را نمی توانند بخوانند به جان مردم انداخته اند به اسم تبلیغ، یک عقیده پدر و مادری هم که دارند از دست ایشان می گیرند و برمی گردند، طلبه ای که از اوّل شب تا به سحر مشغول تماشای فیلم های کذا و کذا است می خواهد دین یاد مردم بدهد؟ باز هم خدا به فریاد برسد (ص 49).

- شیطان گفت: پیغمبر ایشان فرمود گوشت خوک، آدم را بی غیرت می کند. به هر نحوی هست گوشت خوک را به ایشان بخورانید... شیطان گفت: کالباس درست کنید و مقدار کمی گوشت خوک در آن بگذارید و مخلوط کنید که نفهمد... شیطان گفت: باید مدرسه باز کنید و بچه ها را به هر نحوی که دوست دارید تربیت کنید و در مدرسه، اوّل باید قرآن و حساب و حُسن خُلق یاد بدهید... شیطان گفت: بیایید فوتبال بازی کنید... شیطان گفت باید طب قدیم را از بین ایشان برداریم و به جای آن طب جدید بیاوریم و تمام داروها را به صورت قرص یا کپسول درآوریم و پوست کپسول را با پودر استخوان خوک بسازیم و به خورد همه، چه عالم و چه جاهل بدهیم. استخوان خوک اثر وضعی خود را که بی غیرتی است می گذارد. قبول نداری امتحانش مجانی است... این داروها معیوب است یک مشت فسقه و فجره هستند؛ آن وقت همه می خورند حتّی مراجع... شیطان گفت: آبها را بگویید میکروب دارد باید لوله کشی شود... شیطان گفت: به ایشان دستور بدهید که تبلیغ کنند و بگویند پیه و دنبه خون را کثیف می کند و مرض می آورد و نخورید؛ ولی روغن نباتی بخورید... روغن نباتی عبارت است از کثافت نفت که از خارج می آید... لذا قلب ها سیاه شده، دعای ایشان به اجابت نمی رسد. این است حقیقت روغن نباتی (صص 57- 63).

- یک استکان چای می خوریم شش هفت رقم زهر را به خورد ما می دهند و ما بی اطلاع هستیم پس وای بر این طب جدید ننگین، قاتل جان ملت ایران و این دواهای خارجه و غیره از هر قبیل که نابود کننده مال و جان ملت ایران است (ص 165).

- ای معتادین به چای و قند و شکر، تذکراً یادآور می شوم از این دشمن سرسخت اجتناب نمایید زیرا اغلب سکته های قلبی در درجه اوّل و تپش قلب در درجه دوّم همانا به علت خوردن قند و چای می باشد و از دیر زمانی است که دشمنان دوست نمای ما برای سودجویی و استفاده طلبی خود، ما ملّت را به خوردن چای و مصرف قند مبتلا و معتاد نمودند (ص 166).

منابع: سیدمحمود موسوی دهسرخی، کشکول، قم: میرفتاح، 1385؛ علی اکبر صفری، «آیت الله سید محمود دهسرخی»، وب سایت موسسه کتابشناسی شیعه، 25 بهمن 1389؛ عبدالحسین خسروپناه، جریان شناسی فکری ایران معاصر، قم: موسسه فرهنگی حکمت نوین اسلامی، 1388، ص 53؛ رمضان شعبانی سارویی، جریان شناسی سیاسی فرهنگی ایران، قم: اعتدال، 1389، ص 93؛ «نگاهی به زندگی آیت الله دهسرخی»، وب سایت حوزه نیوز، 24 بهمن 1389.

- نشر نخست این مقاله در: حسین عسکری، «آیت‌الله موسوی دهسرخی؛ کشکول انتقاد»، روزنامه اطلاعات، سال نود و یکم، ش 26508، ضمیمه فرهنگی، ش 275، چهارشنبه 20 مرداد 1395، ص 1.

مقاله فوق در سایت روزنامه اطلاعات